Kierunek studiów: Jednolite studia magisterskie — teologia kapłańska
Forma zaliczenia: egzamin + zaliczenie bez oceny
120h kontaktowych (60h wykład i 60h ćwiczenia), 200-270h pracy własnej studenta, 13 ECTS
Systematyczne przedstawienie dziejów filozofii europejskiej z wyróżnieniem najbardziej charakterystycznych rozwiązań, zaznajomienie ze zmieniającymi się koncepcjami uprawiania filozofii, najbardziej wpływowymi postaciami, kategoriami filozoficznymi, problemami i ich rozwiązaniami (w aspekcie treściowym oraz metod argumentacji). Zwrócenie uwagi na światopoglądowe odniesienia filozofii, a więc na zakres i sposoby jej wykorzystania – zwłaszcza w budowaniu integralnej wizji człowieka i kształtowaniu podstaw kultury chrześcijańskiej, a także jako narzędzia teologii, warunkującego konstytuowanie jej zróżnicowanych metod. Wykład konwencjonalny i problemowy łączy tok chronologiczny z przedmiotowym, ukazując pluralizm przedstawianych ujęć, tak w zakresie zmiennej koncepcji filozofii, jak i jej głównych dyscyplin. Obok poszerzenia erudycji studenta, umożliwia kształtowanie sprawności formalnych, takich jak dociekliwość intelektualna (zwłaszcza na poziomie myślenia abstrakcyjnego) oraz umiejętność logicznego powiązania historycznie zmiennych pytań i odpowiedzi formułowanych w dziejach filozofii, ich związku z aktualną praktyką życiową. Uczy formułowania rzetelnej oceny bogatego spektrum stanowisk ujawniających się w dziejach filozofii i tropienia konsekwencji wynikających z przyjęcia określonych założeń merytorycznych i metodologicznych. Pomaga to w wypracowaniu osobistej wizji rzeczywistości oraz w kształtowaniu świadomości poszukiwania prawdy, gdziekolwiek się ona znajduje, a także aspektowości ludzkich wyników poznawczych i postawy szacunku wobec poglądów odmiennych. W tym kontekście istotną rolę odgrywają zwłaszcza rozbudowane ćwiczenia uczące poprawnej lektury i krytycznej analizy tekstów źródłowych, szukania genezy ich powstania i recepcji oraz stosowanej w nich argumentacji, a w związku z tym dbałości o precyzję wypowiedzi. Mimo stosunkowo dużego czasu przeznaczonego na prezentację historii filozofii należy wyakcentować rozwiązania najbardziej charakterystyczne i wpływowe, a więc typy i nurty filozofowania, by dzięki rozumiejącej hermeneutyce uniknąć utrwalenia się obrazu dziejów filozofii jako mozaiki wykluczających się ujęć, a akcentując raczej ciągłość tradycji filozoficznej jako źródła współczesnego filozofowania.
Zagadnienia szczegółowe:
- geneza filozofii europejskiej, jej zasadnicza specyfika i swoistość wobec filozofii- światopoglądów w krajach dalekiego Wschodu, jej relacja do religii (mitu) oraz ówczesnej nauki;
- tradycja kosmologiczna i humanistyczna (sofiści); Sokrates i jego uczniowie ujęci w aspekcie kształtowania się metody i tematyki filozofii starożytnej, zwłaszcza w etyce (cynicy, cyrenaicy);
- kształtowanie się dyscyplin filozoficznych: filozofia przyrody a metafizyka (pitagorejczycy, Heraklit, Parmenides, Demokryt);
- poglądy Platona oraz specyfika, rozwój i znaczenie tradycji platońskiej w dziejach filozofii;
- poglądy Arystotelesa oraz specyfika, rozwój i znaczenie tradycji arystotelesowskiej w dziejach filozofii;
- specyfika i znaczenie szkół filozoficznych w dziejach filozofii, znaczenie filozofii jako swoistego zracjonalizowanego światopoglądu oraz jej praktycyzm (filozofia jako sztuka życia czy ćwiczenie duchowe) w tradycji greckiej (stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm) rzymskiej (praktycznie zorientowany eklektyzm Cycerona oraz filozoficzno-religijna synteza Plotyna);
- filozofia chrześcijańska: inkulturacja chrystianizmu w kulturze grecko-rzymskiej, cechy swoiste (problematyka osoby) oraz geniusz św. Augustyna;
- kształtowanie się kultury filozoficznej średniowiecza, dynamizm w zakresie tematyki filozoficznej: encyklopedyzm, Jan Szkot Eriugena, kształtowanie się metody scholastycznej i infrastruktury uniwersyteckiej oraz ich znaczenia dla teologii – spór dialektyków z antydialektykami oraz o uniwersalia, św. Anzelm z Canterbury, Abelard;
- drogi i formy recepcji arystotelizmu: awerroizm łaciński, tradycja dominikańska (św. Albert Wielki, oryginalna synteza św. Tomasza) i franciszkańska (św. Bonawentura, bł. Duns Szkot, Wilhelm Ockham);
- miejsce filozofii w kulturze renesansu: filozofia humanistyczna, platonizm, nowożytny arystotelizm chrześcijański (druga scholastyka);
- ideał nowożytnej science (Franciszek Bacon, Galileusz, Isaac Newton);
- nowożytny racjonalizm, zwł. René Descartes’a, i jego opozycja Blaise’a Pascala; systemy racjonalistyczne i ich światopoglądowe odniesienia (Baruch Spinoza, Gottfried Wilhelm Leibniz);
- nowożytny empiryzm: epistemologia z konsekwencjami światopoglądowymi: destrukcja metafizyki i etyki normatywnej (John Locke, David Hume);
- kultura filozoficzna oświecenia i jej odniesienia światopoglądowe: oświecenie radykalne i szukanie równowagi (oświecenie chrześcijańskie, Thomas Reid i Immanuel Kant);
- idealizm na przykładzie racjonalizmu Georga Wilhelma Friedricha Hegla i woluntaryzmu Arthura Schopenhauera;
- pozytywistyczna koncepcja nauki oraz jej konsekwencje filozoficzne i światopoglądowe: August Comte i John Stuart Mill, ewolucjonizm i scjentyzm, neopozytywizm i filozofia analityczna (Ludwik Wittgenstein); filozofia naukowa i naturalizm (marksizm, Alfred North Whitehead), filozofia umysłu;
- odnowa maksymalistycznie pojętej filozofii; filozofia życia (Fryderyk Nietzsche, Henri Bergson), pragmatyzm (Charles Sanders Peirce, William James), ruch neoscholastyczny i formy neotomizmu;
- fenomenologia (Edmund Husserl, Max Scheler, Edyta Stein, Roman Ingarden);
- formy współczesnego humanizmu: egzystencjalizm (Jean Paul Sartre, Karl Jaspers, Gabriel Marcel), personalizm (Emmanuel Mounier, Jacques Maritain, Karol Wojtyła), filozofia dialogu (Martin Buber, Emmanuel Levinas);
- konsekwencje filozoficzne i światopoglądowe antyfundamentalizmu (antyfundacjo- nizm): hermeneutyka i strukturalizm, postmodernizm (Michel Foucault, Jacques Derrida) i neopragmatyzm (Richard Rorty).
