Kierunek studiów: Jednolite studia magisterskie — teologia kapłańska
Forma zaliczenia: egzamin + zaliczenie bez oceny
60h kontaktowych (45h wykład i 15h ćwiczenia), 90-120h pracy własnej studenta, 6 ECTS
Studium patrologii w ramach przygotowania do prezbiteratu ma na celu głównie zaznajomienie studentów z piśmiennictwem chrześcijańskim pierwszych wieków rozumianym jako uprzywilejowane świadectwo wczesnego przekazu i rozwoju wiary – zarówno co do treści, jak i formy celebracji oraz wcielania jej w życie codzienne. Dokonywało się z czasem w harmonii, czasem w napięciu i konflikcie z kulturami (lub ich elementami), w które chrześcijaństwo wchodziło. Znacząca część omawianych pism tego okresu to twórczość świętych Ojców, sama zaś ich teologia miała najczęściej wybitnie pastoralny charakter – tworzona była przez biskupów-pasterzy na potrzeby ich wspólnot. Pastoralne nachylenie i spekulatywna przenikliwość często szły w parze – na co warto uwrażliwiać seminarzystów.
Zagadnienia szczegółowe:
Okres pierwszy: fundamenty (do 325 roku)
- zagadnienia wstępne: epoka patrystyczna, patrologia, teologia patrystyczna (patrystyka) i literatura wczesnochrześcijańska; metoda, cel, kryteria przynależności do grona Ojców i Doktorów Kościoła; ogólny podział patrologii; główne serie wydawnicze tekstów Ojców Kościoła;
- czas Ojców Apostolskich (judeochrześcijaństwo i etnochrześcijaństwo): problematyka teologiczna ich dzieł;
- literatura o męczeństwie: teologia vita sanctorum i ich wpływ na duchowość chrześcijańską;
- obrona chrześcijaństwa przez apologetów greckich II wieku: sposoby argumentacji i pierwsze spekulacje teologiczne (św. Justyn);
- chrześcijańska literatura antyheretycka: pisma pontyfikalne i episkopalne, św. Ireneusz z Lyonu i jego polemika z gnostycyzmem;
- szkoła aleksandryjska i jej przedstawiciele: Klemens Aleksandryjski (relacja wiary i teologii do wiedzy i filozofii); Orygenes (początki chrystologii, eschatologia: teoria apokatastazy, egzegeza alegoryczna);
- teologia i liturgia pisarzy środowiska rzymskiego III wieku: Nowacjan i św. Hipolit Rzymski;
- środowisko afrykańskie III wieku: Tertulian (prawnicze ujęcie religii, początki
- łacińskiego języka teologicznego) i św. Cyprian z Kartaginy (początki eklezjologii);
- narodziny monastycyzmu: eremityzm (św. Antoni Pustelnik) i cenobityzm (św. Pachomiusz);
- Euzebiusz z Cezarei i historiografia kościelna; następcy i kontynuatorzy Euzebiusza.
Okres drugi: złoty wiek (325-451 roku)
- kontrowersja ariańska i Credo Nicejskie;
- obrona bóstwa Chrystusa: św. Atanazy Wielki i św. Hilary z Poitiers;
- wkład Ojców Kapadockich w rozwój teologii trynitarnej i pneumatologii; Credo
- Nicejsko-Konstantynopolitańskie;
- doktryna społeczna Kościoła (św. Bazyli Wielki), teologia ascetyczno-mistyczna (św. Grzegorz z Nyssy), poezja chrześcijańska (św. Grzegorz z Nazjanzu);
- debaty chrystologiczne IV i V wieku: Apolinary z Laodycei – Diodor z Tarsu i Teodor z Mopsuestii; Nestoriusz – św. Cyryl Aleksandryjski; monofizytyzm;
- św. Leon Wielki: wkład w naukę o wcieleniu; św. Leon jako obrońca cywilizacji cesarstwa rzymskiego;
- mariologia patrystyczna: św. Cyryl Aleksandryjski i św. Efrem Syryjczyk;
- rozwój życia zakonnego na Zachodzie i powstanie Reguł zakonnych;
- katechumenat i katechezy chrzcielne: św. Cyryl Jerozolimski, św. Ambroży z Mediolanu,
- św. Jan Chryzostom, Teodor z Mopsuestii;
- wielcy mówcy Kościoła: św. Jan Chryzostom i św. Piotr Chryzolog;
- św. Ambroży z Mediolanu: wkład w rozwój teologii moralnej, rozdział Kościoła od państwa, idealny władca;
- św. Hieronim: egzegeta, polemista, kierownik duchowy i historyk;
- św. Augustyn: życie i dzieła; polemika z manichejczykami, pelagianami, donatystami i arianami.
Okres trzeci: schyłek (451-749 roku)
- duszpasterze w Kościele zachodnim późnego antyku: św. Cezary z Arles, św. Grzegorz Wielki;
- Kasjodor: wkład Kościoła w edukację i zachowanie dziedzictwa kulturowego antyku;
- teologia i mistyka Wschodu: Pseudo-Dionizy Areopagita, św. Maksym Wyznawca,
- św. Jan Klimak;
- zmierzch epoki patrystycznej: św. Izydor z Sewilli i św. Jan Damasceński.
Propozycje dodatkowych zagadnień:
- kształtowanie się posług hierarchicznych (sakramentu święceń) od I do III wieku;
- nauka o Eucharystii u wybranych pisarzy wczesnochrześcijańskich;
- konflikty paschalne w okresie patrystycznym;
- egzegeza biblijna w okresie patrystycznym;
- refleksja teologiczna na temat kapłaństwa na Wschodzie (św. Grzegorz z Nazjanzu, św. Jan Chryzostom, Asteriusz z Amazji, Pseudo-Dionizy Areopagita i św. Maksym Wyznawca) i na Zachodzie(św. Ambroży z Mediolanu, św. Augustyn, św. Grzegorz Wielki, św. Izydor z Sewilli);
- literatura iroszkocka i angielska;
- współczesne nurty neopelagiańskie i neomanichejskie oraz ich relacja do starożytności chrześcijańskiej.
